Curieuze kop, nietwaar? Ik zal zeggen waar-ie vandaan komt: ‘De rek is eruit bij die rukker’ is een zinnetje uit de Nederlandse ondertiteling van Wallace & Gromit in The Curse of the Were-Rabbit. Misschien frons je je wenkbrauwen bij een woord als ‘rukker’. Lijkt niet echt gepast in een film die ook voor kinderen is bedoeld. Maar je valt pas van je stoel als je leest waar het een vertaling van is. Het lijkt er namelijk op dat de ondertitelaar doelbewust ‘geinig’ heeft willen zijn.
Bungee
‘De rek is eruit bij die rukker’, is volgens de ondertitelaar van
Wallace & Gromit een correcte vertaling van de Engelse zin ‘The
bounce is gone from his bungee’. Ligt het aan mij, of zijn dit echt
twee volkomen verschillende betekenissen? En had de vertaler er echt
niet wat gepasters van kunnen maken? Had-ie misschien een weddenschap
met zijn vrienden in de kroeg dat hij het woord ‘rukker’ hoe dan ook de
film in zou smokkelen?
Stuiter
De situatie wordt nog vreemder. Er zijn namelijk twéé vertalingen van
de film. Eentje voor de ondertitels, en eentje voor de
nasynchronisatie. Blijkbaar heeft nog geen enkele film-bobo ooit
bedacht dat de vertaalkosten gehalveerd kunnen worden als je de
nasynchronisatie-vertaling ook gebruikt voor de ondertitels. Of
andersom. In ieder geval, de man die verantwoordelijk is voor de
nasynchronisatie, heeft het zinnetje ‘The bounce is gone from his
bungee’ ook vertaald. Had hij het woord ‘rukker’ nodig? Niet echt. Hij
vertaalde de zin als volgt: ‘De stuiter is nu echt uit z’n bungee’.
Zeer keurig.
Pompoen
Gealarmeerd door de waardeloze vertaling van de ondertitelaar, ging ik
eens wat beter op de Nederlandse ondertitels letten. En ik merkte
dat de ondertitelaar ‘marrow’ (courgette) vertaalde met pompoen.
Terwijl je duidelijk een courgette in beeld zag. Knullig.
Kreet
En dan zouden we het nog over stijl kunnen hebben. Je zou van een
ondertitelaar mogen verwachten dat hij zich inleeft in de karakters
waarvan hij de dialogen vertaald. In een actiefilm zou je ‘fuck off!’
niet vertalen met ‘hou je mond!’. Op een zelfde manier heb ik een
beetje moeite met de vertaling van Wallace’s kreet ‘Burrowing
bounders!’. Daar heeft onze grote ondertitelaar de volgende vertaling
voor gevonden: ‘poetjepatje’. Ter vergelijk: de man van de
nasynchronisatie vertaalde ‘Burrowing bounders!’ met
‘Potjandoperwtjes’, wat tenminste nog in het groente-sfeertje van de
film valt.
Bloedhekel
Ik zou willen dat iemand hier kon verklaren hoe dit nou allemaal kan
gebeuren. Had deze ondertitelaar een bloedhekel aan animatie? Of krijgt
hij zo weinig betaald dat hij het zich niet kon veroorloven om er even
een woordenboek bij te pakken en ‘marrow’ op te zoeken? Of had hij de
nacht ervoor te lang doorgezakt in de kroeg?
Lees ook:Onthullende Japanse Cars-trailer!
Lees ook:Schattige animatievideo van Fins muziekduo
Lees ook:Shinkai maakt eerste liefdesfilm
Lees ook:Yahoo brengt nieuwe trailer Persepolis
Lees ook:Persepolis net na de Oscars in de bioscoop
Slecht hoor! Nou maar hopen dat hier toch wat aan gedaan wordt, want er is niets zo irritant als een slechte vertaling
Ik ben zowel ondertitelaar als vertaler voor nasynchronisatie en kan daarom wel uitleggen waarom dat altijd door twee verschillende personen gedaan wordt. De ondertitelaar heeft maar een beperkte ruimte voor de ondertitels, vaak maar 37 karakters per regel (inclusief spaties), vaak nog minder. De vertaler voor nasynchronisatie let vooral op synchroniciteit, dwz dat de NL taal min of meer overeenkomt met de mondbewegingen van het poppetje. Deze vertaler kijkt dus op een totaal andere manier naar de tekst dan de ondertitelaar; die laatste comprimeert vooral.
Dat neemt allemaal niet weg dat ik het met je eens ben dat er fouten zijn gemaakt bij deze ondertiteling (niet door mij gedaan uiteraard
, maar ik wil daar gelijk bij opmerken dat er in de ondertitelwereld een moordende concurrentie heerst. Dat houdt weer in dat de tarieven dalende zijn, waardoor ondertitelaars zich uit de naad moeten werken om nog een boterham te verdienen. Gevolg: te weinig tijd om behoorlijk na te denken over een grapje, bijvoorbeeld.
Gewoonlijk worden ondertitels nog nagekeken door een eindredactie, die dergelijke fouten zoals die courgette, eruit moeten halen. Maar wederom door tijdsdruk (de klanten willen de film graag tegen bodemprijzen ondertiteld zien) gebeurt dat niet altijd even nauwkeurig.
Dus… conclusie van dit betoog: hak niet te snel op de ondertitelaar in. Het is een vak apart, het is moeilijker dan je denkt, en het verdient voor geen meter.
Maar het is superleuk werk… vandaar dat er nog zoveel vakliefhebbers rondlopen!
Hoi Desirée, bedankt voor de toelichting vanuit jouw vakgebied! Dat schijnt voor niet-insiders ook weer wat licht over hoe dat nou in zijn werk gaat. De boodschap moet dus zijn: filmmaatschappijen, wees eens niet zo krenterig met de kosten voor de ondertitels! Bij een perfecte film horen ook perfecte ondertitels!
Hear hear
Nou, net naar allemaal W & G gekeken, en feitelijk valt het allemaal wel mee, met die vertalingen.
Ik loop natuurlijk achter de feiten aan, want het gaat hier om 2006 en 2007, maar: zoek zelf ‘marrow’ eens op in het woordenboek. Dan zul je zien dat er ‘eetbare pompoen’ staat (in tegenstelling tot een kalebas). En die zie je ook in beeld: een reuze ‘marrow’, en geen courgette. Beetje kennis van de Engelse smaak en cultuur helpt ook mee.