Vanmiddag toog ik vol verwachting naar BrightLive '06; de 'digital lifestyle playground' van het tijdschrift Bright. Ik ging niet voor de demonstratie van de nieuwe Dyson-kruimelzuiger (wel een cool ding trouwens), ook niet voor de Apple-stand (als Mac-fanaat ken ik het assortiment al aardig uit mijn hoofd), maar wèl voor de eenmalige vertoning van A Scanner Darkly. Deze bijzondere rotoscope-animatiefilm van Richard Linklater is tot nu toe (en tot mijn ongenoegen) niet in de Nederlandse bioscopen verschenen, dus toen ik las dat de film exclusief op BrightLive '06 vertoond zou worden, aarzelde ik geen moment: binnen een minuut had ik online een ticket gekocht voor de beurs. Uiteraard postte ik pas nadat ik mijn eigen kaartje had veiliggesteld een berichtje over de op handen zijnde vertoning op deze blog. Inmiddels heb ik daar spijt van. Als er namelijk animatie-liefhebbers net als ik speciaal voor A Scanner Darkly naar Bright Live '06 zijn afgereisd, dan heb ik ze blij gemaakt met een dooie mus. De vertoning was namelijk rampzalig slecht.
Even slikken
Omdat ik geen seconde wilde missen van A Scanner Darkly, besloot ik al anderhalf uur voor de aanvang in de filmzaal te gaan zitten. Dan kon ik ook meteen de Europese première van de documentaire Who Killed The Electric Car? zien. De Westergasfabriek in Amsterdam (waar BrightLive plaatsvond) is geen bioscoop, dus ik had me al niet ingesteld op comfortabele pluche bioscoopstoelen. Ook verwachtte ik geen overdonderend surround-geluid. Toch moest ik even slikken toen ik zag hoe provisorisch de vertoning was. In de gigantische ronde hal van de Westergasfabriek, was het 'filmzaaltje' slechts door een gordijn van de rest van de hal afgeschermd, werd simpelweg een dvd'tje gebeamed op een niet al te groot scherm. Het gordijn hield het lawaai niet buiten, en het licht evenmin. Herhaaldelijke schenen paarse, blauwe en oranje spotlights in het scherm. Erger was echter dat de stemmen in de films voor een groot deel onverstaanbaar waren, waardoor het vrijwel onmogelijk was de dialogen te volgen. Slechts twee boxen naast het scherm moesten opboksen tegen al het overige geluid van de beurs. Een ondoenlijke klus.
Europese première
Het is toch eigenlijk gênant dat op zo'n high-tech spektakel als BrightLive, het niet is gelukt om twee unieke films – die allebei als een exclusiviteit werden aangekondigd op de website van BrightLive – fatsoenlijk te vertonen. Who Killed The Electric Car? was de Europese première. Ik mag hopen dat niemand van de film bij de magere vertoning aanwezig was. Want hoe moeilijk is het nou om bijvoorbeeld het geluid goed te regelen? In een tijd dat menigeen een surround-soundsysteem in zijn huiskamer heeft, moet BrightLive toch ook met iets degelijks op de proppen kunnen komen?
Zaal liep leeg
Bij de aanvang van A Scanner Darkly liep het filmzaaltje vol. Maar na een paar minuten begonnen de mensen alweer weg te lopen. Want een film die je niet kunt verstaan en waar geen ondertitels bij zitten, kun je niet volgen. Ik hield het zelf een half uurtje vol… ik richtte mijn aandacht dan maar niet op het verhaal, maar op de visuals. Maar na dat halfuur, was ik het ook zat. Ik deed wat ik nog nooit heb gedaan bij een animatiefilm: ik stond op en verliet de zaal. Omdat ik het gevoel had dat deze vertoning mijn kijkplezier aan het bederven was. Liever later een keer thuis de dvd bekijken dan dit. Teleurgesteld verliet ik BrightLive, en besloot dat ik mezelf alleen kon troosten met een bioscoopbezoekje. Ik spoedde mezelf naar Pathé Arena, om Flushed Away te bekijken (recensie volgt morgen!).
Rotoscope
Genoeg over BrightLive. Wat kan ik zeggen over A Scanner Darkly, op basis van wat ik wel heb meegekregen? De beelden van de film zijn apart. De rotoscope-techniek die Linklater heeft gebruikt (en verfijnd) houdt in dat er eerst echte acteurs worden gefilmd. In dit geval onder andere Keanu Reeves en Robert Downey Jr. Die beelden worden vervolgens beeldje voor beeldje overgetrokken door animatoren, op een Wacom-tablet. Het resultaat: de acteurs veranderen in figuren met zwarte outlines, en strak ingekleurde vlakken. Het effect is fraai: het geeft het gevoel alsof je kijkt naar een bewegende strip. Geen Amerikaanse comic, maar een Europees stripalbum. Het is beslist geen nieuwe techniek: de animatie-industrie gebruikt het al decennia als hulpmiddel bij andere animatiefilms. In Disneys Sneeuwwitje is de rotoscope-techniek ook gebruikt om natuurlijke bewegingen te creëren. Maar Linklater is de eerste die een complete film op deze manier maakt.
Hallucinerend effect
En hij heeft er een fraai kunstwerkje van gemaakt (zie de trailer hieronder voor wat beelden). Toch bekropen mij enige twijfels toen ik de beelden zag. Het resultaat is naar mijn gevoel wisselend: bij close-ups en andere shots waarbij je grote, egaal ingekleurde vlakken ziet (zoals de close-up van Keanu hierboven), werkt het fantastisch: zijn hoofd is daadwerkelijk veranderd in een animatie-figuur. Maar in shots met veel detail of met veel dingen in de achtergrond, gaat het effect enigszins verloren, omdat het te verfijnd wordt. En dan ziet het beeld er even echt uit. En dat is een rare gewaarwording: de hele tijd vraag je je in deze film af of je nou echte beelden of animatie ziet. Vermoedelijk past dat enigszins hallucinerende effect mooi bij het onderwerp van de film (drugs), maar daar kan ik me verder niet over uitlaten omdat ik niets van het verhaal heb kunnen verstaan. Ik kreeg in ieder geval niet de indruk dat er bewust gespeeld werd met momenten waarop het beeld 'echter' oogt dan op andere momenten.
Legitieme animatie
Het bracht bij mij meteen een tweede vraag naar boven: hoe 'legitiem' is deze animatie? De personages zien er redelijk levensecht uit; hun bewegingen zijn natuurlijk; hun omgevingen herkenbaar. Ofwel: je had ook gewoon de camera aan kunnen zetten en er géén animatie van maken. Wat is de meerwaarde van de animatie? Hier begeef ik me alweer op glad ijs, want ik heb de film zoals gezegd niet eens uitgekeken. Er zaten zeker een aantal elementen in het deel dat ik zag die in het echt niet kunnen (zoals het constant van gedaante wisselende pak), maar hadden zulke dingen ook niet gewoon special effects in een 'gewone' film kunnen zijn?
Making-of
Ik vraag het me nog steeds af. En vermoedelijk zullen die vragen wel door mijn hoofd blijven spoken zolang ik de film niet volledig heb gezien. Laten we hopen op een spoedige dvd-release. Graag met veel extra's… want de making-of van een rotoscope-film wil ik wel eens zien. Dat vertelt weer eens wat nieuws dan de zoveelste cgi-dvd waarop wordt verteld hoe moeilijk het toch wel niet is om al die haren van een dierenvacht te laten bewegen…
Lees ook:A Scanner Darkly eenmalig in Nederland te zien
Lees ook:A Scanner Darkly… animatie of niet?
Lees ook:Animatie-premières hollen in Nederland weer eens achter de feiten aan
Lees ook:Animatieblog open voor het publiek!
Lees ook:Speel mee met de animatiefilmquiz!
Ik heb A Scanner Darkly op het Filmfestival Stockholm gezien. Prima vertoning trouwens. De vraag die jij hier stelt, kwam ook bij mij op. Wat is het doel van deze film? De animatie kwam op mij over als een puur esthetisch element, waardoor de meerwaarde voor het verhaal nihil was. Na een uur was de nieuwigheid van de animatie er voor mij af en werd het irritant. Ik ben blij dat er ruimte is voor experimenten, maar voor mij persoonlijk was A Scanner Darkly niet meer dan dat. Flushed Away viel trouwens ook nog tegen. Wat een dramatiek!
Ik studeer animatie in Breda en wij hebben deze film voor ons theorie vak gekeken. En ook wij hadden de discussie wat de animatie hier toevoegt.
Ik vond het persoonlijk prachtig. Hierdoor raak je vanaf het begin verveemd en geeft je meer het trip gevoel waar de hele film over gaat. Het niet perfect op elkaar passen van van de beweging van personen en hun omgeving waardoor het net lijkt alsof ook jouw hersenhelften gespleten zijn. Ook het continu “dansen” van het haar sluit hierbij aan. Als ze dit niet hadden gedaan was het een van de vele tripfilms geworden. Ik vond het ook mooi om te zien dat je later steeds minder van de rotoscoop ging merken. Ik zag de hele animatielaag niet meer.
Ik ben er heel enthousiast over en denk zeker dat deze techniek goed aansluit bij het verhaal.
Het is zeker een you love it / you hate it film, maar echt de moeite waard om te proberen.